Een energieneutrale regio in 2050, hoe gaan we dat met elkaar bereiken? Om de CO2-uitstoot te beperken zullen we anders met onze beschikbare energie om moeten gaan. We zullen veel energie moeten besparen en overschakelen van fossiele naar duurzame bronnen zoals windenergie en zonne-energie. Dat is in het kort de ‘energietransitie’.
Klimaatakkoord en de RES
In het landelijk Klimaatakkoord is onder andere afgesproken dat Nederland meer zonne- en windenergie op land gaat opwekken om de CO2-uitstoot te verminderen. Zo voorkomen we dat de aarde met meer dan twee graden Celsius opwarmt.
Gemeenten, waterschappen, provincies en netbeheerders zoeken samen met heel veel andere betrokken partijen, inwoners en bedrijven naar geschikte plekken daarvoor. Dat doen al deze partijen door in 30 energieregio’s samen te werken aan een Regionale Energiestrategie, de RES.
In onderstaande video kunt u ziet en hoort u meer over het wie, hoe, wat en waarom van de RES.
Regionale Energiestrategie Alblasserwaard
Gemeente Gorinchem werkt samen met gemeente Molenlanden aan de Regionale Energiestrategie (RES) Alblasserwaard. In de RES 1.0 (juli 2021) staat beschreven hoe we de energietransitie gaan realiseren. De doelstellingen zijn:
- In 2030 wordt 20% energie bespaard.
- In 2030 komt 35% van het energiegebruik via natuurlijke bronnen zoals zon, wind, water en bodem (1150TJ).
- In 2050 is de regio energieneutraal.
Belangrijk uitgangspunt is dat zorgvuldig wordt omgegaan met de waarden en het landschappelijke karakter van de regio Alblasserwaard, zoals de natuur en cultuurhistorie.
Lees hier de volledige versie van de RES 1.0.
Hoe maken we de energietransitie?
In 2030 wordt 1150 TJ (0,32Twh) duurzame energie opgewekt door middel van zon en wind. Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ. Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 51% van het totale bod, ofwel 588 TJ. Ook zijn warmte en innovatie benoemd als belangrijke pijlers voor het realiseren van de RES doelstellingen.
Er zijn meerdere sporen die we volgen om de energietransitie mogelijk te maken:
Duurzame energie opwekken door wind
Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ. Op dit moment komt 18% van ons RES-bod voor windenenergie door de stroomopwekking van het bestaande windpark Giessenwind en zit 13% in de pijplijn door middel van windpark Groote Haar.
Tot eind 2022 zijn de zoekgebieden A15 Oost en Avelingen verkend. A15 Oost is komen te vervallen omdat het te dicht bij een woonwijk staat. Eind 2022 is besloten de verkenning voor Avelingen te stoppen.
De RES-partners spraken af om te zoeken naar reëel haalbare alternatieve locaties Locatie Avelingen is wel als terugvaloptie benoemd voor als de gezamenlijke verkenning geen nieuwe windlocaties oplevert. Voor het zoeken naar locaties zijn door de gemeenteraad op 25 mei 2023 uitgangspunten vastgesteld.
Zoeklocaties verkenning
In november 2023 en januari 2024 stelden de raden een lijst van zes mogelijke zoeklocaties en een participatieplan vast. De locaties zijn op een kaart aangegeven.
Van januari tot juni 2024 hebben inwoners en ondernemers actief meegedacht over de locaties voor windenergie.
Besluit gemeenteraden
De gemeenteraden van Molenlanden en Gorinchem hebben op 9 juli 2024 besloten om locatie S (Gorinchem-Noord, deels in Molenlanden) voor te dragen aan de provincie Zuid-Holland als zoeklocatie voor windenergie in de Alblasserwaard. Dit besluit werd genomen tijdens de gecombineerde raadsvergadering op 9 juli 2024. Daarnaast wil de raad van Molenlanden andere mogelijkheden onderzoeken voor grote windturbines, met nadruk op het stimuleren en faciliteren van initiatieven binnen bestaande beleidskaders.
Meer informatie vindt u op de pagina Windenergie. Wie op de hoogte wil blijven over windenergie in de Alblasserwaard kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief windverkenning.
Duurzame energie opwekken door zon
Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 588 TJ. Daarvan is per minimaal 153 TJ gerealiseerd waarbij meetmoment het voorjaar 2022 was.
Vanuit reeds toegekende SDE++-subsidies weten we dat er de komende twee jaar nog 89 TJ aan aanvullende productie bijkomt (de ‘pijplijn’). Onze resterende ambitie tot aan 2030 is daarmee 346 TJ.
In RES 1.0 is vastgesteld dat we de doelstellingen voor zonne-energie voornamelijk willen realiseren met zon op grote daken. Slechts een klein deel kan worden gerealiseerd met zon op veld. Er moeten minimaal 41 panelen op een dak passen om mee te tellen voor de RES-doelen. In de RES Alblasserwaard zijn daarom boerenschuren en bedrijfsdaken geïdentificeerd als primaire doelgroepen voor grootschalig zon op dak. Daarnaast richt het project zich op maatschappelijk vastgoed, woningcorporaties en particuliere eigenaren. Particuliere eigenaren vallen niet standaard onder het RES-bod, maar in de Alblasserwaard wordt hier wel invulling aan gegeven met acties op gemeenteniveau.
De afgelopen vier jaar kende zon op dak een gemiddelde jaarlijkse groei van 42%. Als dit groeitempo doorzet dan is ons doel voor zon-op-dak (588 TJ) voor 2030 (ruim) binnen bereik. De verwachting is echter dat het groeitempo zal afvlakken, omdat de ‘makkelijkste’ daken het eerst zijn vol gelegd. Er zijn ook daken waaraan constructieve aanpassingen nodig zijn om zonnepanelen te kunnen dragen.
U vindt informatie over subsidies, het informeren van Stedin en andere informatie die nodig is voor het plaatsen van zonnepanelen op grote daken onder Zon op bedrijfsdaken
Op de pagina Duurzaam wonen vinden particulieren met kleine daken meer informatie over de aanschaf van zonnepanelen.
Warmte
De gemeenten Molenlanden en Gorinchem onderzoeken welke warmtebronnen te gebruiken zijn om wijken en gebouwen duurzaam te verwarmen. Daarnaast gaan beide gemeenten aan de slag met isolatie van de slechtst geïsoleerde woningen conform het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Ook is er financiële ondersteuning voor individuele energiebesparende maatregelen.
- De gemeente Gorinchem is in de Gildenwijk gestart met de aanleg van een warmtenet. Het hoofdleidingnet in de wijk is inmiddels gereed. De eerste eengezinswoningen zijn inmiddels aangesloten. Verdere uitrol van dit warmtenet is gepland voor de komende jaren.
- In Molenlanden is in 2022 gestart met een dorpsgerichte aanpak, waarbij bewoners - met hulp van externe procesbegeleiders - worden gestimuleerd om zelf een plan te ontwikkelen voor de warmtetransitie in hun eigen leefomgeving.
Energiebesparing
Tot en met 2021 leek het RES-doel om in 2030 20% energie te besparen behoorlijk ambitieus. Het energieverbruik in de gebouwde omgeving daalde weliswaar licht, maar in de categorie “energie, industrie, afval en water” was de laatste jaren juist sprake van een lichte toename van het energieverbruik. Het beeld voor 2022 is heel anders. Door de energiecrisis ontstond een prijsprikkel waardoor het energieverbruik zeer sterk is teruggeschroefd. We hebben nog geen regionale cijfers voor 2022, waardoor we niet weten tot hoeveel energiebesparing dit heeft geleid. Voor het behalen van het RES-doel is het belangrijk om het lagere aardgasverbruik te bestendigen.
- Meer informatie over energiebesparende maatregelen voor particulieren vindt u op de pagina Energie besparen.
- Meer informatie over de energiebesparingsplicht voor bedrijven vindt u op de pagina Duurzame ondernemer
Innovatie
De RES-partners hebben ervoor gekozen om innovatie als aanvullende pijler op te nemen in RES 1.0. Zo willen we nieuwe technieken en vernieuwende initiatieven die bijdragen aan de duurzaamheidsopgave omarmen en stimuleren. De energietransitie is een economische kans voor de regio. Interessante initiatieven zijn: onderzoek naar een waterstoftankstation, onderzoek naar energieopslag, de samenwerking met I-lab en de pilot Smart Farmer Grid.
Participatie; met elkaar
Een energieneutrale regio in 2050 bereiken we alleen met elkaar. Met beide gemeenten, bedrijven, maatschappelijke organisaties, lokale energiecoöperaties en inwoners.
Vanaf het begin in 2019 zijn er bijeenkomsten geweest waarin samen met betrokken partijen en geïnteresseerden, is nagedacht over het besparen van energie en het opwekken van duurzame energie.
Dit blijven we doen, omdat keuzes invloed hebben op onze leefomgeving. We vragen steeds inwoners en ondernemers hun zorgen, ideeën en aandachtspunten te (blijven) delen. Dit doen we via nieuwsberichten op de website van de gemeente en de social media pagina’s op Facebook, Twitter, Instagram en Linkedin. Wilt u graag een mail ontvangen? Stuur dan een mail naar duurzaam@gorinchem.nl met als onderwerp: informatie over de RES Alblasserwaard.
Financiële participatie
We streven naar minimaal 50% lokaal eigendom voor RES-projecten. Hiermee wordt beoogd het maatschappelijk draagvlak en de publieke acceptatie voor bijvoorbeeld windmolens en zonneparken te verhogen en bovendien te zorgen dat lusten en lasten van de energietransitie eerlijk verdeeld worden.
Concreet beleid over financiële participatie en lokaal eigendom moet nog worden opgesteld. Er zijn meerdere energiecoöperaties actief in de regio, ieder met eigen projecten. Het grootste project (in termen van energieopbrengst) is het vergunde windpark Groote Haar waarvan energiecoöperatie De Knotwilg initiatiefnemer en belangrijke aandeelhouder is. Kijk op de pagina Meeprofiteren van windenergie voor meer informatie.
Meer weten?
Kijk dan op onderstaande websites of download de documenten om meer te weten over het Klimaatakkoord, het nationale Programma Regionale Energiestrategie, en de RES Alblasserwaard.
RES Alblasserwaard
- RES 1.0 Alblasserwaard. In dit document staat beschreven hoe we de doelstelling voor 2030 gaan realiseren.
- Voortgangsrapportage RES Alblasserwaard. Hier leest u waar we staan op 1 juli 2023. Wat hebben er bereikt op het gebied van de vijf pijlers waarop de RES regio zich inzet.
- Infographic voortgangsrapportage RES Alblasserwaard. Op deze infographic zit u in een oogopslag de stand van zaken op 1 juli 2023
Nationaal Programma Energiestrategie (NPRES)
- Website Regionale Energiestrategie
- Animaties Regionale Energiestrategie
- De RES webapp - feiten en veelgestelde vragen